KYJU HA JAGUARETE

Peteῖ  jey ndaje kyju ombopu kyre’ỹhina imimby peteῖ tape ykèpe.

Upèinte ohasa upe rupi peteῖ Jaguarete ha opyrῦmi upe kyju’i kuặ’ire-kyju opoima voi katu imimb`ygui ha he’i jaguaretèpe.

 

-Mba’e pikonde, che michῖ haguère repyῦta che rehegua’u.

Jaguarete ohechàvo michieterei upe oñemoῖva hese, oñembotavyse ha he’i:

-Ndorohechàite niko upèvarente apỹrῦ nde rehe.

-Nahendusèi upe erèva – he’i osẽvo kyju-Ñañorặirộna jahecha.

Omoῖ hikuài peteῖ aravo ha peteῖ tenda oñorairộ haᴂua,  ha upèi mokộivèva  oheka imoirῦharặ.

Jaguarete moroirῦhàra oῖ jajykatῖ, Aguara, ka’I mirikina ha mborevi.

Kyju ohecha iñirῦrặ umi mymba ha’èicha michῖva kavytặ, eiru, kavichu’i ha mba’e.

Oᴂuahẽvo aravo Jaguarete oñepyrῦ okororộ pe ka’agu`yre. Kyju katu imimbypùpe oñatoῖ iñirῦme, ha ojohu pyt`yma hikuài.

 

Peteῖ tesa pirῖmengo Jaguarete ha iñirῦ ijayvu, osapukài ha  hasẽ soro isarambivo ka’agu`yre, oikepàvo hesekuèra kyju irῦnguèra popia.

 

Kyju upèmarộ osẽ he’i – Ndaipòri ñorairộhàra michῖva

JASY JATERE

Jasy Jatere niko peteῖ  mita’ῖ  yvàgaicha hesa  hovy asyva ha kuarahy mimbicha iñakặrangue sa’yju.

 

Michῖramo jepe mborayhu añetègui henyhẽ ha oᴂuahẽvo asajepyte, osẽ omosarambi yvoty ropèicha mborayhu eirete.

 

Oje’e hese opivo oikoha oparupiete ha ipòpe ogueraha ka’a rakặ pehengue ome’ẽva chupe mba’ekuaaita.

Ysope ha jarara

Are guivéma nipo ra’e oñandu hikóni Ysope ndaipu porᾶiha héra Jararápe. Ohasa  upéicha heta ára ha oporandu py’ỹi ijupe ndojokupytýi Jarara ndive.

Peteῖ ka’aru pytṹmbýpe, ojotopaite sapy’a hendive peteῖ  y no’ỡnguemi rembe’ýpe. Oma’ẽ sahendy hese Jarara ha he’i ichupe:

-Mba’erepa ndokyhyjéi ndehegui hasýva, taha’e ra’e mitᾶ térᾶ ra’e mitᾶ térᾶ kuña, ᴂuaiᴂui térᾶ karai tuja. Nde vaiete niko chevegui, nde ape  aysy, nde cha’ῖ ha ñeresẽi máramo tuju ky’águi. Che katu che ape vera asy, che mbarete ha che pirére ndojái mba’evéichague mba’e ky’a. Nde reisu’úramo peteῖ tekovépe, reipyte huguy rekapu peve, che rᾶimbore katu, haimete ndojekuaái hese.

-Hẽẽ. Upépeko jajoavy ra’y guasumi  ñaina,  Jarara – heí  Ysope -. Che aisu’úramo hasývape, amonguera ichupe, nde reisu’úramo katu, rejukata katuete. 

Tape ka'aguýpe

Peteῖ  ka’arúpe Huᾶ oguata ohóvo tape ka’aguýre ojesareco ápe ha pépe, ijurujái yvyra rakáre, oheka guyra rupa. Peichaháguinte oñandu sapy’a opokóva hese, ha’ete voi ku oikarᾶiva ichupe pyapẽ mbukúpe. Oñemondýi, ho’ysᾶmbaite ha py’atytyipe oñani tapére.

Pytu’u’ỹme oᴂuahẽ hógape ha ogueru rire ae iputu omombe’u ojehuva’ekue ichupe. Ikatu haguáicha oῖ py’aguapýpe, hogayguakuéra oho ohecha. Huᾶ ohechauka mamoite pevépa oguahẽ tape ka’aguýpe mba’eichapa oñemoῖ omaña haᴂua yvyra rakarẽ.

Peichaháguinte hesaho peteῖ jukeri guasúre, hakᾶ jero’áva  tape ári ha ojerévo ojesareko porᾶ haᴂua hese oikarᾶi jevyma ichupe. Tuicha opuka, ipy’ajera sapy’a, niko ra’e jukeri rakᾶnte oikᾶrai’imi ichupe ha ha’e katu oῖmo’ᾶ ambue mba’e.

POMBERO

                           

Nde  réra  raviju  poñey  syryry  pytū  ahojá'ãme. Hyjúi  hapykuerépe:  pirĩ,  nambi  pu'ã  ha  vy'a  kachiãi.

Avave  nande  rechávai ha  oje'e  nde  rehe  haguevaha  nde  py pyte,  ha  ojekuaa  mba'éichapa  reroguata  nde  rete  nde'atúa  ári  rerojávo  nde  py'arekotevē.

Osenguévo  ñu  hovýre  mitã  churi  pynandi  ojuhu  amo  amóme  ipoty  ne  reingue,  ha hese  opyvoívo  opopo osa pukái  ohendñuvo  okapu  ohechávo otimbo.

Luisõ

Luisõ ha’e peteĩ mymba ojoguava jaguápe, vai, hesa vera ha iñakã guasúva. Pyhare Mbyte osȇ oguahu haguã, omõ pirĩmba umi ohendúva. Sapy’aréi reñandúvo opokóvo nderehe ava iporo’ysava, péva ha’e luisõ omomarandúva ndéve hina oguahȇha nde arapaha.

Peteĩ kuña orekoramõ pokõi memby kuimba’e, peteĩ  he’e Luisõ.

TATAYPÝPE

Peyu, peguapy, peja  tataypýpe. Hu'umbaraíma  mandi'o ,jety, ka'ay hakúma, ko'embotaite. che  sy,

Tataypýpe  ,oñetrahina.

Che ru rupa'úme, mitã  vare'a.  Peju ,peguapy  pepaypa  haguã.  Tataypýpe  oíma  ja'umi  vaerã ñanemolo'ē   porã  vaerã.